Select your language

    Tedei hemi makem wan important taem long histri blong Vanuatu blong yumi save lonsem fesfala Nasonal Human Risos Development Plan blong Vanuatu.

    Taem yumi ajivim independens long 1980 i kam jasem tudei, ol defdefren Gavman blong Vanuatu oli bin stap wok mo hop blong putum tugeta wan nasonal pan we bae i save provaedem wan strategik fremwok blong gaedem yumi long ol investmen long saed blong Edukasen mo trening..Tingting ia yumi no bin save ajivim gog i kam kasem tedei.

    Mo naoia yumi save longsem fes Nasonal HRD Plan ia, we hemi komplitim Nasonal sasteinebel Developmen Plan ( NSDP)

    Pepos blong Nasonal HRD Plan ia i blong ensurem se ol risos blong post edukesen mo Trening oli go stret blong mitim ol NSDP objectiv mo ol skil dimand long Vanuatu leba maket

    Naoia i we i stap, hemi i importen blong reflek long ol gol mo ol objektiv we oli gaedem ol developmen blong Gavman long saed long NSDP.

    Olgeta ia oli inkludum:

    ·        Wan sosaety we i kamap long kaljora aidentiti blong hem mo i givhan long pis mo faenes long evriwan;

    ·        Ol stet institusen we oli responsiv mo oli save deliverem ol kwaliti seves we i inkludum helt mo edukasen long everi sitisen;

    ·        Wan enviromen we man i no spolem mo i naturol long lan mo long solwota we i sevem ol kakae blong yumi, kalja, ekonomik mo ol nara nid blong konsevesen.

    ·        Sosaeti hemi impruv ol fasin blong resiliens blong save adapt ol klaemet jenis mo ol najoral disasta;

    ·        Wan staebol ekonomi we i stanap long faenes, gudfala developmen we bai i krietem ol wok mo opotuniti blong kasem wan inkam long everi pipol log rural mo long ol taon

    BE Gavman i luksave se blong yumi ajivim ol nasonal developmen gol, bae i no isi from ol limited risos we yumi gat, mo bae ol pipl oli ekspektem Gavman blong mekem ful yus long ol risos ia.

    ·        Ol parens bae oli ekspektem gudfala kwality edukasen blong ol pikini blong olgeta. Hemia i no long fomol lening nomo, de long laef skil mo vokesenel trening blong prepremem olgeta blong gay wok.

    ·        I gat ril nid blong impruvum kwality mo distrinusen blong ol helykea fasiliti mo blong gat gudfala akses long ol impoten seveses mo ol narafala sapot olsem eneji sos, sef wota blong drink, sanitasen, transpot mo telekomuniksen.

    ·        Hem i impoten blong strentenem kapasiti blong ol pablik ofis blong yumi blong oli save sevem gud ol nid blong ol sitisen we oli stap long ol rural mo ol eben senta we oli stap kamap bigwan tedei. Long ples ia tu, " Terms of Reference" blong ol teknikal advaesa mo ol konsalten, oli mas inkludum transfe blong ol skil i go long ol Ni-Vanuatu kaontapat we oli wok  wetem olgeta

    ·        Vanuatu hemi nid blong mek yus long teknoloji mo inovesen blong save givhan long traditional nolej mo gudfala yus blong ol naturol aset long lan mo solwota.

    ·        Yumi mas presevem mo mantenem ol traditionel nolej mo ol praktis we oli rilet long prodaksen  blong kakae.

    ·        We ol level blong grow tedei we oli sastenebel mo fea long everiwan, i mas gat ol job mo ol nara opotuniti blong kasem wan inkam mo hemia hem i speseli long ol yangfala blong yumi.

    ·        Yumi mas gat valiu mo growem ol fomal mo ol informal sekta blong mekem se i no kat wan man o woman we hem i stap bihaen.

    Be ol nasonal gol blong ol sosel, kaljoral developmen mo ekonomik yumi save ajivim nomo wetem ol daerek investmen long edukasen mo ol skil developmen.

    Nasonal HRD plan we bae yumi lonjsem tedej bae i gaedem ol investmen long post skul edukasen mo trening ova long neis ten yia.

    Hemia hem i deis long wan risej we i stap long teknokol ripot insaed long " nasonal HRD Plan" se gat evidens we i soem se ol skil mo ol kualifikesen we yumi nidim long ol praevet mo pablik sekta.

    Risej ia i pointemaot tu sei i gat nid blong gat moa NI Vanuatu we oli save kasem skil mo kwalifikasen long saed long maneja, ol profesonal mo espesli ol teknisan mo ol asosiet profesenal

    Hemia i min se ol past skolasip awod long idependens i kam, oli from ol studen interest nomo, mo ol from i gat ples blong stadi long ol universiti, be oli no beis long nasonal developmen objektiv mo demand long leba maket. Wetem hemia, i gat evidens se kantri i gat ova saplae blong samfla profesen mo i kat anda saplae blong ol narafala wan.

    Hemi impoten blong luk se long plante yia, i kat bigfala badjet we i stap long post skul edukasen mo trening, mo oli awodem nomo oli go long usp mo ol narafala intenasonal universiti mo kolej. Nating we i kaontri i bin spendem bigfala badjet mo yumi kasem benefit long kantri ova long olgeta yia, be yumi still sot long samfala impoten mi kritikal eria.

    Beis long ol risej faending, i gat bigfala nid blong skolasip program i rspon gud long ol hae diman, we i stap long praevet mo ol pablik sekta, mo blong ol pipol wetem ol teknikal level blong skil mo ol kwalifiksen.

    Hem i impoten tu blong luksave se wetem moa investment mo kapasiti strentening blong ol nasonal provaeda, bae i gat opotuniti blong inkrisim level mo ol taep blong skolarship we ol studen oli save kasem long Vanuatu nomo.

    Aproj ia bae i save luk impruvemen blong nasonal kapasiti blong deliverem ol hae level skil kwalifikasen. Mo tu bae i ridiusum kost blong wan individual skolasip mo i givim moa janis long ol NI-Vanuatu studen blong oli gat akses blong benefit long ol Gavman skolasip program.

    Narafala rison, bae yumi save ridiusum ol presa long ol foren karansi risev from bae yumi katdaon long ol ekstenal peiment i go long ol ovasi univesiti mo ol narafla intenasonal sevis provaeda.

    Hemia i no min se yumi stap sajestem se ol skolasip long ol intenasenal univesiti bae oli nmo gat. Bae oli still kontinu ba bae oli ol stret skolasip we ol ol nasonalprovaeda oli no save deliverem long kantri long Vanuatu.

    Wanem yumi wantem sajestem se, bae i gat moa gudfala planing we i beis long evidens blong tegetel ol gavmen edukasen mo trening investmen.

    Folem ol nasonal developmen objektiv, Nasonal HRD Plan ia bae i provaedem wan mekanism we bae i gaedem stratejik aloksen blong fanding blong ol intenasonal mo nasonal skolasip, blong ol pset provaedem mo ol sapot ajenesi olsem tesary daerektoret long dipatement long edukasen mo trening lo Vanuatu qualifikesen atoriti.

    Long pat blong stratejik aprol blong hem, Gavman blong Vanuatu i gat wan long tem visen blong establisim wan nasonal bailingual universiti blong hem.

    I gat wok i stap finis blong gat wan lejislesen we bae i fasilitim ol pablik, post edukesen mo ol trening kolej mo ol institusen blong kam anda long wan singel administresen nomo.

    Beis logn resej, Nasonal HRD Plan i gat tingting tu, se long ol taem we i stap kam, mo wetem kapasiti blong pablik provaeda, mo hae level blong skil deman blong ol teknisian mo ol asosiet profesenal,  bae niufala institut ia i olsem wan politeknik wa bae i gat kapasiti blong deliverem samfala digri program ( olsem nesing mo tijing), be wetem moa fokas long ol diploma mo ol haea level blong setifiket kwalifikesen.

    Long establismen blong wan niufala institut, yumi save kolem Vanuatu polyteknik institut. Bae hemi i wan impoten developmen blong impruvum post skul  edukesen mo trening sistem mo kapasiti blong save rispon long ol skil we yumi lak long hem long ol pablik mo ol praevet sekta.

    Niufala institut ia bae i ridiusm cost i go long wan administresen nomo. Bae i impruvum kodinesen mo flexibiliti blong ol program akros long ol fulap kampas. Bae i gat institusenal otonom we bae i fosterem ol gudfala rispons.

    Hemia hem i wan aotstanding ajivmen blong yumi gat wan mekanism ol stap blong karemaot ol implimentesen long wan ifectiv wei.

    Long saed ia, board blong Vanuatu qualification Authority i gat wan impoten rol blong ensurem se ol desisen blong ol taem oli stap konsiderem olgeta.

    Daerektor general blong MOET i jerem board ia mo ol narafla senia representativ olsem long faenans, ekonomik, mo ol prodaktiv sekta dipatments, wetem ol senia praevet sekta. VQA board i gat ol legal paoa blong givim hae level advaes i go long gavman tru long Minista blong edukasen mo trening.

    Blong konkludum toktok blong mi, gavman i rekognaesem bigwan se developmen blong nasonal HRD plan ia, bai i gat ol gudfala investment lon gpost skul edukesen mo trening long taem we i kam.

    Gavman  hem i komitim hem blong wok gud long nekis 10 yia, blong ensurum se ol opotuniti blong ol studen blong Vanuatu oli gat akses mo save kasem ol skil mo kwalifikesen we bae hemi givim janis long olgeta blong faenem employmen mo gat wan prodaktiv laef.

    B long semtaem, oli save kontribiut long sosal, kaljoral, mo ekonomik developmen long kantri.

    Fainali, mi wantem aknolejem wok blong dipatment blong stratejik polisi mo planing blong tekem stap mo lidasip we i lid i kam blong yumi kat wan National HRD Plan we yumi save lonsem tedei. Mi wantem talem tangkiu tu long ol pablik mo praevet sekta individual mo oganaesesen we oli givim ol taem blong olgeta, ol tingting mo data long saed long risej feis blong developmen blong plan ia.

    Mi wantem tekem janis ia tu blong aknolejem kontribusen blong Australian Gavman blong ol risos long " Governance for growth Program" mo " Vanautu skills parthnership

    Mi wantem tekem janis ia tu blong aknolejem kontribusen blong Australian Gavman blong ol risos long " Governance for Growth Program" mo " Vanuatu skills partnership" we oli mekem i posibol blong i gaat ol preperesen mo blong pablisim Nasonal HRD plan we yumi save lonsem tedei.

    Mi komendem Nasonal HRD Plan ia i go ong ol Jenis mo yumi luk fowod long wan gudfala kodisen aprol blong yumi save implimemtem plan ia long best interes blogn ol pipol blong Vanuatu ova long nekis ten yia.

    Tangkio tumas long atensen blong yufala