Select your language

    Toktok blong DPM long Opening blong Launching Program blong newfala VT 500 Banknote Lenakel Tanna

    Tede i makem wan historical day blong yumi long TAFEA, especially long Tanna, blong Reserve Bank blong Vanuatu i save tekem launching blong newfala polymer notr blong VT500 ikam daon long Blackman town. While yumi understandem  se theme blong newfala money ia emi " culture mo tradition", olsem deputy Prime Minister mo wan memba blong Parliament blong yumi long Tanna, mi kat bigfala hona mo respect: fastaem, blong talem thankyu long boar mo management blong Reserve  Bank blong save inkludum Tanna blong i part long launching program ia tedei; mo secondly, blong mi save takem part mo officiatem opening blong celebration ia long Tanna tede

    Thankyu asul ( explanation in Tannese)

    Two day program ia we i stat tede i makem ti final lauch blong newfala family blong polymer banknotes. occasion is i repesentem tu lastest chapter long history blong currency long Vanuatu, mo i makem semtaem narafala miestone long development blong kaontry ia.

    Semak long ol narafala area long life, Vanuatu hemi kat wan long mo interesting tradition long money, we teknikal word blong hemi " medium of exchange" we i minem nomo " ol fasin blong save  exchangem olgeta samting long kastom": stat long isus blong ol mat mo tut blong pig, i kam kasem olgeta diferent currencies long taem blong kodominium, olsem New Hebrides Franc, Pacific Franc, Pound mo Australian dollars.

    Long 22 nd  March 1982, two yia afta long independent, yumi lukim introduction blong own currency blong yumi, Vatu  this yia 2017, i makem  samples 35 years long taem we Vanuatu emi issue first Vatu notes blong hem.

    From Tanna mo TAFEA i playem tu pat long history ia, bambae Vanuatu kavman tru long His Excenllency, President blong Republic, i awardem long tomorrow, medals i go long two citizens blong yumi long TAFEA. From busy schedule blong mi long week ia, bae mi no save stap long ples ia tomorrow blong witnesem ceremony ia; be mi wantem tekem janis ia long bihalf long kavman mo pipol blong Vanuatu mo talem thank you long Reserve Bank long recognition mo respect ia long Tanna mo TAFEA Province as whole.

    Wetem ol narafala roles blong reserves bank blong Vanuatu, hemi kat uty mo responsability tu, blong mekem sua se yumi ol pipol blong Vanuatu, i save gat confidence long value blong Vatu money. Olsem wan longn olgeta few individuals e i bin foryunate blong wok kolosap wetem first praem Minista blong Vanuatu afta long independence, mi save talem se Reserve Bank tu hemi bin ko tru long plante challenge i kam kasem today.

    Be wetem professional Board mo highly-trained staff e i stap, yumi save safely talem se future blong Reserve Bank mo value  blong vatu money i stap long safe  mo capable hands oltaem.

    Long wik ia tu, Bank emi stap ranem ol awarness long community blong Tanna, especially ol school pikinini, blong visitim ol booths mo stall ia blong askem mo lanem plante ol wok we reserve bank i stap mekem.

    Wan long olgeta showcase ia hemi financial inclusion we Reserve Bank emi stap makem plante wok long hem finis. Financial inclusion hemi wan program we kavman tru long Reserve abnk i traem faenem ol ways blong providem ol financial serves mo financial product i ko long olgeta disadvantaged mo olgeta  we oli no kat acess long banking seres long wan fasin we i jip.

    Wan narafala area we bank e,i stap mekem awarness long hem hemi lonf saed blong how yumi save participate long javman bond, olsem wan way blong investem mani. Bond emi wan instrument we Reserve Bank emi stap administratem long bihalf blong kavman hemi nidim mani blong ranem ol operation blong hem. Mi stap encouragem yufala  tu blong ko, askem, mo lanem plante, stret long olgeta staff blong bank.

    Reserve Bank ino kam makem awarness ia long Tanna blong nating. Bank hemi save se Tanna hemi wan aelan we mani i ron gud long hem from rich kalja blong hemm mo ol narafala tourism attraction olsem volkanos. From cost blong printim mani i sas, Bank i mas mekem sua se pablik lonng Tanna i save how blong handelem mani blong i save last long time; mo secondly, no more importantly blong talem long yumi blong usum banking system blong sevem mani.

    Long few wik  pass nao, mi bin joenem Minista blong faenes mo Governa Athy blong openem wan niu business centa we oli calem Numistic Business Center. Reserve Bank i kat strong tinktink se bambae wan dei centa ia i kam wan museum o ples blong displayem history blong yumi long said blong mani, olsem wan ples tu wz ol school pikininin mo ol tourist oli save go visitim blong lanem history blong Vanuatu long saed blong mani.

    Spos i tekem yumi 35 yias blong mekem bigfala changes ia,  i possible se i save tekem semak longfala taem blong yumi gat wan more currency reform olsem.

    Mi salutum Gouvernor, Board Memebers, Management mo staff blong Reserve Bank long overall planing mo organization, includum decision blong tekem event ia i kam long Tanna or TAFEA.

    Bifo mi makem dekleresen, mi wantem talem thank yu long bihalf long Kavman long TAFEA province we mi save se oli helpem Reserve Bank plantem blong organisem event ia; mi talem thank yu tu long olgeta float parades we oi bin match wetem yumuu this morning. Display no way we yufala i dresemap ol tracks blong yufala i shoem long yumi everiwan, save blong yufala long dei ia tede.

    wetem ol toktok ia, mi olsem Deputy Prime Minister, mmo semtaem wan Member blong Parliament blong Tanna, mi glad bigfala honor blong deklerem se: Launching program blong VT500 polymer Banknote hemi officially OPEN!

     

    thank you